jura – -Translation – Keybot Dictionary

Spacer TTN Translation Network TTN TTN Login Deutsch Français Spacer Help
Source Languages Target Languages
Keybot 46 Results  www.lebendigetraditionen.ch
  Zurich - Traditions viv...  
Jura
Giura
  Jura - Traditions vivan...  
Association des femmes paysannes du Jura
Landfrauenverband des Juras
Associazione delle contadine giurassiane
Uniun da dunnas dal Giura
  Jura - Traditions vivan...  
Archives cantonales de la République et Canton du Jura
Archivi cantonali della Repubblica e Cantone del Giura
  Zoug - Traditions vivan...  
Jura
Giura
Giura
  Carte du site - Traditi...  
Jura
Giura
Giura
  Tessin - Traditions viv...  
Jura
Lucerna
Giura
  Jura - Traditions vivan...  
Jura Tourisme
Jura Tourismus
Giura turissem
  Construire en pierres s...  
Mur de pierres sèches dans le Jura bernois © Felix Riegger, 2011/www.steinundkraut.ch
Dry stone wall in the Berner Jura © Felix Riegger, 2011/www.steinundkraut.ch
Trockenmauer im Berner Jura © Felix Riegger, 2011/www.steinundkraut.ch
Muro a secco nel Giura bernese © Felix Riegger, 2011/www.steinundkraut.ch
Mir sitg en il Giura bernais © Felix Riegger, 2011/www.steinundkraut.ch
  La fabrication d’automa...  
Indissociable de la tradition horlogère, le développement de la mécanique de précision dédiée aux automates et aux boîtes à musique apparaît dès le XIXe siècle dans le Jura vaudois. Si les boîtes à musique produisent des mélodies par la vibration de lames, l'automate permet en revanche d'imiter les actes d'êtres animés, par des dispositifs mécaniques, pneumatiques ou hydrauliques, et trouve son origine en France au XVIIIe siècle.
The development of precision engineering techniques for the production of mechanical musical automata is inextricably linked with watchmaking, and over the course of the 19th century its use would become widespread through the Vaud Jura. While music boxes produce sound by making a series of tuned teeth vibrate, mechanical musical automata like pianolas mimic the action of playing an instrument and are driven by a mechanical, pneumatic or hydraulic mechanism. Despite their differences, both marry engineering with craftsmanship – the automaton leads to music and vice-versa – and most function without electricity. The origins of these devices can be traced back to 18th century France.
Die Entwicklung der Präzisionsmechanik für die Herstellung von Musikautomaten und Spieldosen ist untrennbar mit der Uhrmacherkunst verbunden und verbreitete sich im Waadtländer Jura ab dem 19. Jahrhundert. Während Spieldosen durch die Schwingung von Stimmzähnen Melodien erzeugen, ermöglichen Musikautomaten das Nachahmen des Spielens eines Instruments mit Hilfe von mechanischen, pneumatischen oder hydraulischen Vorrichtungen. Sie haben ihren Ursprung in Frankreich, wo sie ab dem 18. Jahrhundert entwickelt wurden. Beide Systeme verbinden Mechanik mit künstlerischen Aspekten – der Automat zieht die Musik nach sich oder umgekehrt –, wobei sie in den meisten Fällen ohne Elektrizität funktionieren.
Indissociabile dalla tradizione orologiera, lo sviluppo della meccanica di precisione applicata agli automi musicali e ai carillon inizia nel Giura vodese fin dall'Ottocento. Mentre i carillon producono melodie attraverso la vibrazione delle lame, l'automa musicale, nato in Francia nel Settecento, permette di imitare i movimenti di esseri animati grazie a dispositivi meccanici, pneumatici e idraulici. Entrambi congiungono estro meccanico e senso artistico - l'automa trascina la musica o viceversa - e funzionano in prevalenza senza elettricità.
Il svilup da la mecanica da precisiun per la fabricaziun d'automats e da stgatlas da musica è collià inseparablamain cun l'art d'urer. Questa mecanica è sa derasada en il Giura vadais a partir dal 19avel tschientaner. Entant che las stgatlas da musica creeschan melodias tras la vibraziun da lamellas, permettan ils automats da musica d'imitar in instrument cun agid d'indrizs mecanics, pneumatics u idraulics. Lur origin è en Frantscha, nua ch'els èn vegnids sviluppads a partir dal 18avel tschientaner. Tuts dus sistems cumbineschan la mecanica cun aspects artistics – l'automat implitgescha la musica e viceversa. Els funcziunan per gronda part senza l'electricitad.
  Les patois jurassiens -...  
Ainsi conservés, entretenus et illustrés par bon nombre d’individus et de groupements – sous l’égide de la Fédération des patoisants du canton du Jura – ils font somme toute encore preuve d’une belle vitalité, restant l’objet de diverses causeries mais aussi de textes, dictionnaires, glossaires et études aux visées pratiques ou scientifiques.
Quests quatter dialects svizzers tutgan sco sulets a la gruppa da las linguas d'oïl («Langues d'oïl»). Tadlar als pon ins anc fitg savens en processiuns, en chanzuns ed en tocs da teater. A tscherts dis da festa tradiziunals vegn mintgatant schizunt celebrada ina messa en dialect. Quai fa adina grond plaschair a la populaziun. Persunas singulas e gruppas s'engaschan per mantegnair e per tgirar ils dialects, uschia ch'els vivan – sut il protecturat da la Federaziun dals dialects dal chantun Giura («Fédération des patoisants du canton du Jura») – en il contact oral, dentant er en texts, en dicziunaris, en glossaris ed en studis pratics u scientifics. Ina plattafurma han els er chattà sin ina pagina d'internet – «Djâsans patois» – ed en in'emissiun da radio sin la «Fréquence Jura».
  Les patois jurassiens -...  
Ainsi conservés, entretenus et illustrés par bon nombre d’individus et de groupements – sous l’égide de la Fédération des patoisants du canton du Jura – ils font somme toute encore preuve d’une belle vitalité, restant l’objet de diverses causeries mais aussi de textes, dictionnaires, glossaires et études aux visées pratiques ou scientifiques.
Quests quatter dialects svizzers tutgan sco sulets a la gruppa da las linguas d'oïl («Langues d'oïl»). Tadlar als pon ins anc fitg savens en processiuns, en chanzuns ed en tocs da teater. A tscherts dis da festa tradiziunals vegn mintgatant schizunt celebrada ina messa en dialect. Quai fa adina grond plaschair a la populaziun. Persunas singulas e gruppas s'engaschan per mantegnair e per tgirar ils dialects, uschia ch'els vivan – sut il protecturat da la Federaziun dals dialects dal chantun Giura («Fédération des patoisants du canton du Jura») – en il contact oral, dentant er en texts, en dicziunaris, en glossaris ed en studis pratics u scientifics. Ina plattafurma han els er chattà sin ina pagina d'internet – «Djâsans patois» – ed en in'emissiun da radio sin la «Fréquence Jura».
  Soleure - Traditions vi...  
Le canton de Soleure a une grande diversité régionale dont les éléments les plus caractéristiques sont le Jura avec ses collines et le Mittelland. Il compte 121 communes (état octobre 2011). Les villes les plus importantes du canton sont Olten (17 200 habitants), Soleure, la capitale (16 200 habitants), et Granges (16 000 habitants).
Der Kanton Solothurn zeichnet sich durch regionale Vielfalt aus. Charakteristische Landschaftselemente des Kantons sind der Jura mit seinen Hügelzügen und das Mittelland. Er zählt 121 Gemeinden (Stand Oktober 2011). Die grösseren Städte im Kanton sind Olten (17‘200 Einwohner), die Hauptstadt Solothurn (16‘200 Einwohner) und Grenchen (16‘000 Einwohner). Wie anderswo in der Schweiz prägen Agglomerationsgemeinden und Landgemeinden den Kanton wesentlich mit. Der Kanton ist in 10 Bezirke aufgeteilt. Mit Ausnahme des protestantischen Bezirks Bucheggberg, der an den Kanton Bern grenzt, ist der Kanton Solothurn traditionell katholisch.
La particolarità del Cantone di Soletta, che nell'ottobre 2011 contava 121 Comuni, risiede nella sua varietà topografica: le colline del Giura e l'Altipiano sono gli elementi paesaggistici caratteristici del territorio. Le maggiori città sono Olten (17 200 abitanti), la capitale Soletta (16 200 abitanti) e Grenchen (16 000 abitanti). Suddiviso in dieci distretti, il Cantone di Soletta (come altri in Svizzera, del resto) è caratterizzato dalla compresenza di Comuni urbani e Comuni rurali. Ad eccezione del distretto di Bucheggberg, protestante e confinante con il vicino Cantone di Berna, il Cantone di Soletta è per tradizione cattolico.
Il chantun da Soloturn è caracterisà d'ina gronda diversitad regiunala. Ils elements caracteristics da la cuntrada dal chantun èn il Giura cun sias chadainas da collinas e la planira. Il chantun ha 121 vischnancas (stadi da l'october 2011). Las citads las pli grondas dal chantun èn Olten (17‘200 abitantas ed abitants), la chapitala Soloturn (16‘200 abitantas ed abitants) e Grenchen (16‘000 abitantas ed abitants). Sco en autras parts da la Svizra èn las vischnancas d'aglomeraziun e las vischnancas ruralas spezialmain caracteristicas per il chantun. Il chantun è dividì en 10 districts. Cun excepziun dal district protestant da Bucheggberg che cunfinescha cun il chantun Berna è il chantun Soloturn tradiziunalmain catolic.
  Neuchâtel - Traditions ...  
Des hauteurs du Jura aux plaines du littoral, les différentes traditions neuchâteloises reflètent en elles-mêmes la grande diversité géographique du canton. Malgré une superficie relativement modeste (802,93 km2) la région mêle en effet les coutumes urbaines et rurales, vigneronnes et industrielles, lacustres et montagnardes, modernes et ancestrales.
Die verschiedenen Neuenburger Traditionen widerspiegeln die grosse geographische Vielfalt des Kantons Neuenburg, der von den Jurahöhen bis zu den Seeuferflächen reicht. Obwohl der Kanton relativ klein ist (802,93 km2), gibt es in dieser Region zahlreiche Bräuche, die Stadt und Land, Weinbau und Industrie, See und Gebirge, Moderne und Brauchtum bunt vermischen. Dies erklärt sicherlich auch den Reichtum, die Aktualität und die Triebkraft der sieben Neuenburger Traditionen, die ins Bundesinventar der lebendigen Traditionen aufgenommen wurden.
Dalle alture del Giura alla pianura del litorale, le differenti tradizioni neocastellane riflettono la grande diversità geografica del Cantone. Nonostante una superficie relativamente modesta (802,93 km2), la regione riunisce costumi urbani e rurali, enologici e industriali, lacustri e montani, moderni e ancestrali. È quanto spiega indubbiamente tutta la ricchezza, l'attualità e il dinamismo delle sette tradizioni neocastellane che figurano nell'Inventario federale.
Las differentas tradiziuns dal chantun Neuchâtel reflecteschan la gronda varietad geografica dal chantun che tanscha dals crests dal Giura fin a las rivas dals lais. Schebain ch'il chantun è relativamain pitschen (802,93 km2), datti en questa regiun numerus usits che cumbineschan la vita urbana e rurala, la viticultura e l'industria, ils lais e las muntognas, la moderna e las isanzas. Quai declera segiramain er la ritgezza, l'actualitad e l'energia da las set tradiziuns dal chantun Neuchâtel ch'èn vegnidas registradas en l'inventari federal da las tradiziuns vivas.
  Jura - Traditions vivan...  
De manière générale, plusieurs organismes privés et publics s'occupent de préserver les expressions culturelles régionales, et la République et Canton du Jura y contribue par l'octroi de subventions qui s'appuient sur l'article 42.2.
Allgemein setzen sich verschiedene private und öffentliche Stellen für die Erhaltung der regionalen Kultur ein. Der Kanton Jura beteiligt sich daran, indem er gestützt auf Artikel 42.2 der Kantonsverfassung Beiträge gewährt. Dieser Artikel sieht vor, dass der Kanton und die Gemeinden für die Erhaltung, Erweiterung und Nutzung des jurassischen Kulturerbes, vor allem des Dialekts, sorgen und dazu beitragen. In diesem Bereich ist das kantonale Amt für Kultur zuständig.
Numerosi organismi privati e pubblici sono impegnati nella salvaguardia delle espressioni culturali regionali. La Repubblica e Cantone del Giura vi contribuisce assegnando aiuti finanziari in virtù dell'articolo 42.2 della Costituzione cantonale: «[lo Stato e i Comuni] monitorano e contribuiscono alla conservazione, all'arricchimento e alla valorizzazione del patrimonio culturale giurassiano, segnatamente del patois». L'Ufficio cantonale della cultura è il servizio amministrativo competente in materia.
En general s'engaschan differentas uniuns privatas e publicas per mantegnair la cultura regiunala. Il chantun Giura sa participescha a quellas cun contribuziuns a basa da l'artitgel 42.2 da sia constituziun chantunala. Quest artitgel prevesa ch'il chantun e las vischnancas procurian e gidian a mantegnair, a derasar ed ad applitgar il patrimoni cultural giurassian, cunzunt il dialect. L'uffizi chantunal da cultura è l'uffizi chantunal cumpetent en chaussa.
  Cantons - Traditions vi...  
Informations au sujet du canton de Jura
Information about the canton Jura
Informationen zum Kanton Jura
Informazioni sul cantone Giura
Infurmaziuns davart il chantun Giura
  Neuchâtel - Traditions ...  
Il a toutefois été associé à l’établissement du dossier interrégional relatif au Savoir-faire horloger, qui réunit les cantons de Genève, Vaud, Neuchâtel, Jura, Berne, Soleure, Bâle-Campagne et Schaffhouse – soit l’ensemble de l’Arc jurassien, de Genève à Schaffhouse.
Aufgrund des vom Kanton gewünschten partizipativen Verfahrens bei der Inventarisierung musste auf einige markante Neuenburger Bräuche verzichtet werden, da deren Träger nicht mobilisiert werden konnten. Dazu gehören zum Beispiel die traditionellen Familienwanderungen oder die "Braderie" (Strassenmarkt) von La Chaux-de-Fonds, ein Fest, das seit den 1930er-Jahren alle zwei Jahre stattfindet und im Geiste der Wirtschaftskrise aufgekommen ist, jedoch bis heute fortbesteht. Auf kantonaler Ebene konnte auch die Uhrenindustrie nicht berücksichtigt werden. Der Kanton Neuenburg erachtete es in der Tat als unpassend, diese Tradition ohne das Wissen der Träger der Praxis, der Bräuche, der Traditionen, der Technik und des Know-hows der regionalen Uhrenindustrie als Vorschlag für das Bundesinventar einzugeben. Dieser Industriezweig wurde hingegen dem interregionalen Dossier für die Uhrenbranche angegliedert, das die Kantone Genf, Waadt, Neuenburg, Jura, Bern, Solothurn, Basel Landschaft und Schaffhausen einschliesst, also den gesamten Jurabogen von Genf bis Schaffhausen.
Considerata la procedura partecipativa per l'inventario voluta dal Cantone, certi costumi neocastellani significativi sono stati esclusi in seguito alla mancanza di mobilitazione in loro favore. È il caso degli itinerari tradizionali delle gite di famiglia o ancora della «Braderie de la Chaux-de-Fonds», una festa biennale nata negli anni Trenta che riflette il contesto socioeconomico doloroso dell'epoca, segnata dalla crisi e dalla disoccupazione, e la cui esistenza perdura fino ad oggi. Sul piano cantonale, è infine anche il caso dell'industria orologiera. In effetti, il Cantone di Neuchâtel ha stimato inopportuno avviare procedure all'insaputa dei portatori di pratiche, usi, tradizioni, tecniche e manualità legate all'orologeria regionale. È stato tuttavia associato alla realizzazione del dossier interregionale sul saper fare orologiero che riunisce i cantoni di Ginevra, Vaud, Neuchâtel, Giura, Berna, Soletta, Basilea Campagna e Sciaffusa, ossia l'insieme dell'Arco giurassiano, da Ginevra a Sciaffusa.
Pervi dal proceder participativ ch'il chantun ha giavischà per l'inventarisaziun han ins stuì desister d'in pèr isanzas marcantas dal chantun Neuchâtel. Las persunas che tgiran las tradiziuns respectivas n'han betg pudì vegnir mobilisadas. Questas isanzas èn per exempel las spassegiadas tradiziunalas da famiglia u la «Braderie» (martgà) da La Chaux-de-Fonds, ina festa che vegn celebrada dapi ils onns 1930 mintga dus onns e ch'è naschida sut l'ensaina da la crisa economica. Sin plaun chantunal n'ha er betg pudì vegnir resguardada l'industria d'uras. Al chantun Neuchâtel pari per propi inadequat da proponer questa tradiziun dal mastergn, da las isanzas, da las tradiziuns, da la tecnica e da l'experientscha en l'industria regiunala d'uras per l'inventari federal, senza che las persunas che tgiran la tradiziun sappian quai. Questa industria è dentant vegnida integrada en il dossier interregiunal per l'industria d'uras che cumpiglia ils chantuns Genevra, Vad, Neuchâtel, Giura, Berna, Soloturn, Basilea-Champagna e Schaffusa, pia tut l'artg dal Giura da Genevra fin a Schaffusa.
  Jura - Traditions vivan...  
Le Jura est également le berceau d'élevage de la dernière race de cheval suisse, le «Franches-Montagnes». Réputé pour son caractère docile, ce cheval de taille moyenne est le dernier représentant du cheval de trait léger en Europe de l’ouest.
Der Jura ist auch die Wiege der letzten Schweizer Pferderasse: Hier wird der Freiberger gezüchtet, ein mittelgrosses Pferd, das für seinen fügsamen Charakter bekannt ist. Es ist der letzte Vertreter des leichten Zugpferds in Westeuropa. Auf dieser Tradition, die in den Freibergen seit dem 17. Jahrhundert verbürgt ist, beruhen auch heute noch viele Berufe, Bräuche und Veranstaltungen.
Il Giura è anche la regione di origine dell'ultima razza di cavalli svizzeri, la «Franches-Montagnes». Reputato per il suo carattere docile, questo cavallo di taglia media è l'ultimo rappresentante del cavallo da tiro leggero in Europa occidentale. Questa tradizione, che è attestata nelle Franches-Montagnes fin dal Seicento, si colloca tuttora al centro di numerosi mestieri, costumi e manifestazioni.
Il chantun Giura è er la tgina da l'ultima razza da chavals da la Svizra: Qua vegn allevà il freiberger, il chaval da las Francas Muntognas da statura mesauna ch'è enconuschent per ses caracter obediaivel. El è l'ultim represchentant dal chaval da trair en l'Europa dal vest. Sin questa tradiziun ch'è documentada en las Francas Muntognas dapi il 17avel tschientaner, sa basan anc oz bleras professiuns, blers usits e bleras occurrenzas.
  La coupe horlogère - Tr...  
Terrain, places debout vis-à-vis de la tribune, drapeaux nationaux des équipes participantes et la chaîne du Jura © Karin Janz, 2011
The pitch, terraces opposite the stand, the national flags of the participating teams and the Jura mountains © Karin Janz, 2011
Spielfeld, Stehplätze gegenüber der Tribüne, Landesflaggen der Teilnehmerteams und das Juragebirge © Karin Janz, 2011
Il campo, gli spalti e le bandiere nazionali delle squadre partecipanti sullo sfondo del Giura © Karin Janz, 2011
La plazza da gieu, ils plazs da star en pe visavi la tribuna, las bandieras naziunalas da las squadras participantas e las muntognas dal Giura © Karin Janz, 2011
  Les patois jurassiens -...  
Jean Joliat : Orthographe du patois du Jura suisse. In : Actes de la Société jurassienne d'Emulation. Porrentruy, 1998, p. 179-189
Gaston Brahier : Vétçhans l'houre qu'ât li; vivons le moment présent. Moutier, 1996
  Prière de guérison - Tr...  
Par rapport à d’autres régions, cette tradition est restée bien vivante dans le canton d’Appenzell Rhodes-Intérieures grâce à un contexte favorable (catholique). On la trouve toutefois aussi en Suisse centrale et en Suisse romande, notamment au Jura et à Fribourg.
Due to a favourable (Catholic) environment, the tradition of healing has remained particularly popular in the canton of Appenzell compared to other regions. It is, however, still practised in Central Switzerland and French-speaking Switzerland, particularly in the cantons of Jura and Fribourg. The healers either consider their services to be a prayer or they practise them with a deep personal connection to prayer. It is difficult to estimate the significance of faith healing within the health system. Even though most people in the canton are aware of this medical “sub-culture”, the practice is a phenomenon largely kept from public view. However, a great number of people have personal stories to tell of baffling, unexpected recovery after a visit to a faith healer.
Im Vergleich mit anderen Regionen ist diese Tradition der Heiltätigkeit im Kanton Appenzell Innerrhoden dank eines günstigen (katholischen) Umfelds besonders lebendig geblieben. Sie findet sich aber auch in der Innerschweiz und in der Westschweiz, vor allem in den Kantonen Jura und Fribourg. Die Heilenden verstehen ihre Tätigkeit als Gebet oder üben sie zumindest in inniger Verbundenheit mit Gebeten aus. Schwer abzuschätzen ist die Bedeutung des Gebetsheilens innerhalb des Gesundheitswesens. Obwohl die meisten Bewohnerinnen und Bewohner des Kantons Kenntnis von dieser medizinischen «Subkultur» haben, handelt es sich um ein Phänomen, das dem Blick der Öffentlichkeit weitgehend entzogen ist. Im individuellen Erzählrepertoire vieler Menschen nehmen jedoch Erlebnisberichte über verblüffende, unerwartete Heilungen durch Gebetsheilende einen festen Platz ein.
Rispetto ad altre regioni, nell'Appenzello Interno la tradizione delle pratiche curative si è mantenuta particolarmente viva grazie a un ambiente (quello cattolico) fertile per questo tipo di credenze. L'usanza di guarire mediante la preghiera è diffusa anche nella Svizzera centrale e occidentale, specialmente nei Cantoni del Giura e di Friburgo. I guaritori assimilano la loro attività alla preghiera o quantomeno la considerano intimamente legata a essa. Quale importanza sia attribuita dalla medicina scientifica a queste pratiche è difficile da stimare. È certo, invece, che nonostante la maggior parte della popolazione di Appenzello Interno sappia dell'esistenza di questa «subcultura» medica, il fenomeno rimane perlopiù nascosto allo sguardo altrui. Nei racconti di molte persone si trovano però numerosi casi di guarigioni prodigiose e inattese, tutte accomunate dai rituali curativi che fanno capo alla preghiera.
En cumparegliaziun cun autras regiuns è questa tradiziun da guariziun restada zunt viva en il chantun Appenzell Dadens pervia da l'ambient favuraivel (catolic). Ellas existan dentant er en la Svizra centrala ed en la Svizra franzosa, cunzunt en ils chantuns Giura e Friburg. Las guaridras ed ils guariders vesan lur activitad sco uraziun u la pratitgeschan almain en stretga colliaziun cun uraziuns. Difficila da valitar è l'impurtanza da la guariziun tras uraziun per la sanadad. Cumbain che la gronda part da las abitantas e dals abitants dal chantun enconuscha questa «subcultura», sa tracti d'in fenomen ch'è per gronda part zuppà da la publicitad. Rapports davart eveniments cun guariziuns nunspetgadas e surprendentas tras las uraziuns da guaridras e da guariders han ina plazza stabla en ils raquints individuals da bleras persunas.
  Berne - Traditions viva...  
En superficie aussi il occupe la deuxième place après les Grisons. Les collines boisées du Jura Bernois, le Mittelland et ses lacs splendides et les montagnes majestueuses de l'Oberland s'étendent sur près de 6 000 km2.
Der Kanton Bern liegt mitten im Herzen der Schweiz – am Schnittpunkt zweier Kulturen. Damit nimmt er eine wichtige Brückenfunktion zwischen den deutsch- und den französischsprachigen Landesteilen wahr: einer der Gründe, wieso die Stadt Bern als Bundeshauptstadt der Schweiz auch das politische Zentrum des Landes ist. Jede siebte Schweizerin und jeder siebte Schweizer lebt im Kanton Bern: Mit 13 Prozent der schweizerischen Bevölkerung ist Bern damit der zweitgrösste Kanton nach Zürich. Auch flächenmässig liegt er – nach dem Kanton Graubünden – an zweiter Stelle. Auf fast 6'000 km2 breiten sich die sanft bewaldeten Hügel des Berner Juras, das offene Mittelland mit seinen prächtigen Seen und die majestätische Bergwelt des Berner Oberlands aus. Das Miteinander von Stadt und Land, von Kultur- und Naturlandschaft, von Tradition und Moderne, von Wohnen und Arbeiten garantiert eine hohe Lebensqualität im Kanton Bern. Die landschaftliche Vielfalt spiegelt sich auch in der kulturellen Vielfalt des Kantons wieder. Die lebendigen Traditionen tragen ihren wichtigen Teil dazu bei.
Il Cantone di Berna è situato nel cuore della Svizzera, al crocevia tra due culture. L’importante funzione di ponte tra la parte germanofona e quella francofona del Paese che gli conferisce questa sua posizione è uno dei motivi per cui la capitale federale, la Città di Berna, funge anche da centro politico dell’intera nazione. Con il 13 per cento dell’intera popolazione svizzera (ossia un cittadino su sette) e circa 6000 km2 di superficie, il Cantone di Berna occupa la seconda posizione sia nella classifica dei Cantoni più popolosi (alle spalle del Cantone di Zurigo) sia in quella dei Cantoni più estesi (dopo il Cantone dei Grigioni). Il suo territorio abbraccia le dolci colline boscose del Giura bernese, il vasto Altopiano con i suoi magnifici laghi e il maestoso complesso montuoso dell’«Oberland» bernese. La rara compresenza di città e campagna, cultura e natura, tradizione e modernità, luoghi dove vivere e luoghi dove lavorare assicura un elevato tenore di vita agli abitanti del Cantone. La straordinaria varietà del territorio si rispecchia in un’altrettanto straordinaria varietà culturale alla quale le tradizioni viventi forniscono un contributo significativo.
Il chantun Berna sa chatta en il center da la Svizra - là, nua che duas culturas sa scuntran. El ha pia ina funcziun impurtanta da colliaziun tranter las regiuns tudestgas e las regiuns franzosas: in dals motivs, per il qual la citad da Berna è sco chapitala da la Svizra er il center politic dal pajais. Mintga settavel Svizzer viva en il chantun Berna: Cun 13 pertschient da la populaziun svizra è Berna pia il segund grond chantun suenter Turitg. Er areguard la surfatscha è el sin posiziun 2 - suenter il chantun Grischun. Sin bunamain 6'000 km² s'extendan las collinas ed ils guauds dal Giura bernais, las planiras avertas ed ils lais magnifics dal Mittelland tant sco las muntognas maiestusas da la Surselva bernaisa. La copreschientscha da la citad e da la champagna, da la cuntrada culturala e natirala, da la tradiziun e da la moderna, da l'abitar e dal lavurar garantescha in'auta qualitad da viver en il chantun Berna. La diversitad da la cuntrada sa reflectescha er en la diversitad culturala dal chantun. Las tradiziuns vivas prestan lur contribuziun impurtanta en quest reguard.
  Jura - Traditions vivan...  
Peu urbanisé, le Canton du Jura dispose d’un caractère rural qui permet à ses traditions d’y demeurer très vivaces. Sa riche palette de traditions témoigne ainsi d’un attachement particulier aux éléments naturels et au rythme des saisons, mais aussi aux savoir-faire particuliers développés par les artisans de la région.
Der Kanton Jura, der nur wenige Städte aufweist, hat sich seinen ländlichen Charakter weitgehend bewahrt. Daher sind seine vielfältigen Traditionen auch heute noch sehr lebendig. Sie sind Ausdruck einer besonderen Verbundenheit mit der Natur und dem Wechsel der Jahreszeiten, aber auch mit den besonderen Fertigkeiten, die von den Handwerkern der Region über die Jahrhunderte entwickelt wurden. Eine Besonderheit der Gegend ist ihr atypisches sprachliches Erbe: Der Jura ist der einzige Schweizer Kanton, dessen Dialekt zur Oïl-Sprache zählt. Von dieser Sprache, die auch in der angrenzenden Franche-Comté gesprochen wird, bestehen verschiedene Varianten. Sie gehört zu den romanischen Sprachen, die ursprünglich im Norden Galliens unter keltischem und germanischem Einfluss entstanden sind. Im Bestreben, diese sprachliche Vielfalt zu bewahren, wurde unter anderem eine Website geschaffen («Djâsans - Patois Jurassien»). Sie enthält Vorschläge für Aktivitäten und eine Sammlung von Wörterbüchern, um die Weitergabe dieses Wissens sicherzustellen, aber auch zahlreiche Märchen, Lieder und weitere interessante Informationen.
Poco urbanizzato, il Cantone del Giura ha un carattere rurale che permette alle sue tradizioni di restare molto vivaci. La sua grande varietà di tradizioni testimonia di un'attenzione particolare per gli elementi naturali e per il ritmo delle stagioni, ma anche per le manualità particolari sviluppate dagli artigiani della regione. Quest'ultima conserva un patrimonio linguistico atipico: il Giura è l'unico Cantone svizzero con un patois risalente alla lingua d'oïl, che appartiene al ceppo delle lingue romanze influenzate dal celtico e dal germanico, sviluppatesi inizialmente nel nord della Gallia. Diverse varianti di questa lingua sono presenti anche nella Franche-Comté. La volontà di preservare la ricchezza linguistica della regione ha condotto alla creazione di un sito Internet («Djâsans - Patois Jurassien») che riunisce numerose fiabe, canzoni e barzellette gustose accanto a proposte di attività e a una collezione di dizionari destinati ad assicurare la trasmissione di questo sapere.
Il chantun Giura cun sias paucas citads ha mantegnì per gronda part ses caracter rural. Perquai vegnan celebradas anc oz las pli diversas tradiziuns. Ellas expriman ina colliaziun speziala cun la natira e cun il ritmus da las stagiuns, dentant er cun las abilitads professiunalas ch'èn vegnidas sviluppadas sur tschientaners dals mastergnants da la regiun. Ina spezialitad da questa regiun è ses patrimoni linguistic atipic. Il chantun Giura è il sulet chantun da la Svizra cun in dialect che tutga tar la lingua d'oïl. Da questa lingua, che vegn er discurrida en il Franc Contadi cunfinant, datti differentas variantas. Ella fa part da las linguas romanas ch'èn naschidas oriundamain al nord da la Gallia sut influenzas celticas e germanas. Cun l'intent da mantegnair questa diversitad linguistica è vegnida creada tranter auter ina pagina d'internet («Djâsans – Patois Jurassien»). Questa pagina propona activitads e cuntegna ina collecziun da dicziunaris per garantir che las enconuschientschas linguisticas vegnian transmessas, ma er numerusas paraulas, chanzuns ed ulteriuras infurmaziuns interessantas.
  Le carnaval jurassien -...  
Les célébrations jurassiennes liées au Carnaval – aussi appelé « Carimentran » – sont anciennes mais bien vivaces. De cortèges masqués à l’organisation de grands bals, ses réjouissances oscillent - selon les lieux et les époques - entre exercice de liesse populaire et de satire sociale.
Der jurassische Karneval, «Carimentran» genannt, ist jahrhundertealt, aber immer noch sehr lebendig. Vom Strassenumzug bis zum Maskenball schillert das Spektrum des Festprogramms – je nach Ort und Zeit – zwischen Volksvergnügen und Gesellschaftssatire. Im Carimentran widerspiegelt sich ein guter Teil der regionalen Geschichte, bewegt er sich doch parallel zur wirtschaftlichen und politischen Entwicklung des Juras. Als Beispiel seiner Traditionen sei die in Le Noirmont typische Sortie des Sauvages (die Wilden im Ausgang) genannt, wo junge, mit Zweigen kostümierte Männer kurz vor Beginn des Karnevals durch die Dorfstrassen ziehen, um junge Mädchen einzufangen und ihnen ein Bad im Brunnen aufzuerlegen; oder der Baitchai-Umzug in der Nacht vor dem Karnevalsdienstag, wo unter dem Rhythmus von Trommeln und Glocken die Geister verjagt werden. Bei der Satire haben die Karnevalszeitungen die Nase vorn, denn sie beherrschen die Kunst, sich über die lokalen Eliten lustig zu machen. Ebenso zur satirischen Form gehören die Stadtkarnevale in der zweiten Hälfte des 19. Jahrhunderts, die stärker politisch ausgerichtet waren und sich um einen Roi d’un jour (König für einen Tag) drehten, Symbolgestalt des Wohlstands, der als humorvoller Rivale den Grossen dieser Welt entgegentrat… In den 1960er-Jahren verlor der Karneval ein wenig an Glanz, doch ist diese lebendige Tradition heute als eigentliches Volksfest – wenn inzwischen auch beunruhigend mediatisiert – am besten charakterisiert.
Le celebrazioni giurassiane legate al Carnevale - denominato anche «Carimentran» - hanno origini antiche ma sono tuttora molto seguite. Dalle sfilate carnevalesche ai balli in maschera, i festeggiamenti spaziano, secondo i luoghi e le epoche, tra scene di esultanza popolare e di satira sociale. Il Carnevale giurassiano riflette uno scorcio di storia regionale che evolve parallelamente allo sviluppo economico e politico del Giura. A titolo di esempio si può citare la tradizione della scorribanda dei selvaggi a Le Noirmont, in occasione della quale dei giovani uomini ricoperti di fogliame percorrono le vie del villaggio poco prima del Carnevale per impossessarsi delle ragazze e far loro subire un bagno nelle fontane, o ancora la sfilata notturna del Baitchai che, al ritmo dei tamburi e delle campane, aveva il compito di cacciare gli spiriti alla vigilia del Martedì grasso. Per quanto riguarda la satira, sono i giornali di Carnevale ad occupare una posizione di rilievo, tanto padroneggiano l'arte di ridicolizzare le élite locali, ma anche i festeggiamenti carnevaleschi organizzati in città durante la seconda metà dell'Ottocento. Dotati di una connotazione più politica, questi erano incentrati sulla figura di re per un giorno, simbolo di una certa agiatezza che abilitava a rivaleggiare, non senza umorismo, con i sovrani di questo mondo. Dopo un affievolimento negli anni Sessanta, oggi è la festa, nella sua espressione popolare e nel frattempo irrimediabilmente mediatizzata, che caratterizza nel migliore dei modi questa tradizione vivente.
Il carnaval giurassian, numnà «Carimentran», è documentà dapi blers tschientaners ed è anc adina fitg viscul. Dal cortegi fin al bal da mascras variescha il spectrum dal program da festa tranter ina festa populara ed ina satira sociala – tut tenor il lieu e l'epoca. Il «Carimentran» reflectescha ina buna part da l'istorgia regiunala sco parallela al svilup economic e politic dal Giura. Sco exempel da sias tradiziuns tipicas po vegnir numnada la Sortida dals Selvadis (Sortie des Sauvages) a Le Noirmont, nua che umens giuvens costumads cun frastgas van curt avant il carnaval tras las vias dal vitg per tschiffar las giuvnas per las bagnar en il bigl; u lura il cortegi da Baitchai durant la notg avant il mardi da carnaval, nua ch'ils spierts vegnan stgatschads cun il ritmus da tamburs e da stgellas. Per la satira procuran las gasettas da carnaval, lur domena è l'art da far beffas da las elitas localas. Beffa da las elitas fan er ils carnavals urbans da la segunda mesadad dals 19avel tschientaner che han gì ina connotaziun politica pli ferma e ch'èn vegnids organisads enturn in Retg per in di, ina figura simbolica da la bainstanza, che ha denigrà ils pussants sco in rival plain umur. Ils onns 1960 ha il carnaval pers in zic da sia splendur e da sia attracziun. Ozendi po questa tradiziun viventa vegnir caracterisada en sasez sco veritabla festa populara – schebain ch’ella vegn en il fratemp mediatisada en ina moda e maniera inquietanta.
  Berne - Traditions viva...  
L'économie équine est très importante pour le Jura bernois, , notamment l'élevage du cheval Franches-Montagnes ; ces chevaux sont négociés à la Foire de Chaindon à Reconvilier, jadis le plus grand marché paysan d'Europe.
Für die Region Thuner- und Bielersee bedeutsam ist die Winzerkultur. Für den Berner Jura ist die Pferdehaltung sehr wichtig und die Zucht der Freibergerpferde, die an der Foire de Chaindon in Reconvilier, einst grösster Bauernmarkt Europas, gehandelt werden. Zudem brachten die aus dem Emmental und dem Oberaargau geflüchteten Täufer Neuerungen: Sie bauten die ersten Skis, sie züchteten Freiberger-Pferde, lebten die Zweisprachigkeit und gründeten eigene zweisprachige Schulen. Die Region Schwarzenburg ist geprägt durch die Nähe zum Freiburgischen, bekannt ist hier neben dem Schafscheid Riffenmatt und dem Bauernpferderennen in Schwarzenburg besonders auch das Guggisbergerlied oder der Altjahresel in Schwarzenburg. Auch das Saanenland teilt über die Sprachgrenze hinweg zahlreiche kulturelle Traditionen mit dem Pays-d'Enhaut im Waadtland: Der traditionelle Scherenschnitt kann in dieser Region verankert werden. Der Brauch des Maitannlistellens ist nicht nur im Bucheggberg bekannt, sondern auch im benachbarten Kanton Solothurn; die oberaargauischen Gemeinden teilen zahlreiche Traditionen, etwa die Wässermatten oder das Hornussen, mit den Nachbarsdörfern in den Kantonen Luzern und Aargau. Auch in den Städten haben sich bedeutsame Traditionen gehalten: die Ausschiesset und Fulehung in Thun, der Zibelemärit in Bern oder die Solätte als Jugendfest in Burgdorf, in jüngerer Zeit kommen auch die Fasnachten in Biel, Bern und Langenthal wieder hinzu.
Nella regione dei Laghi di Thun e di Bienne le tradizioni affondano le radici nella viticoltura, mentre nel Giura bernese ruotano attorno al mondo equestre e in particolare all’allevamento dei cavalli «Freiberger» (o «Franches Montagnes») commercializzati alla fiera agricola di Chaindon a Reconvilier, un tempo il mercato contadino più grande d’Europa. Inoltre, gli anabattisti fuggiti dall’Emmental e dall’Alta Argovia portarono in questa regione alcune novità: a loro si deve per esempio la costruzione dei primi sci, l’introduzione dell’allevamento dei «Freiberger», l’avvento del bilinguismo e la fondazione delle prime scuole bilingui. Nella regione di Schwarzenburg le tradizioni, tra cui il «Schafscheid» di Riffenmatt, la corsa dei cavalli di Schwarzenburg, la «Guggisbergerlied» o l’«Altjahresel» di Schwarzenburg, subiscono l’influsso del vicino Cantone di Friburgo. In barba alle frontiere linguistiche, anche il Saanenland condivide numerose tradizioni culturali con il Pays-d’Enhaut vodese: il ritaglio di motivi figurati, per citare un esempio, è tipico di questa regione. L’usanza del «Maitannli» è praticata oltre che nel Bucheggberg anche nel vicino Cantone di Soletta, mentre i Comuni dell’Alta Argovia condividono molte tradizioni – per esempio i prati irrigui o l’«Hornussen» – con i vicini villaggi lucernesi e argoviesi. Tra le tradizioni sopravissute nelle città quelle più importanti sono la «Ausschiesset» e la «Fulehung» di Thun, il «Zibelemärit» di Berna e la «Solätte» di Burgdorf, nonché i carnevali di Bienne, Berna e Langenthal recentemente riscoperti e rilanciati.
La viticultura è impurtanta per la regiun al Lai da Thun e da Bienna è la viticultura. Per il Giura bernais è fitg impurtanta la tratga da chavals, en spezial la tratga da chavals da la razza da las Francas Muntognas («Freiberger») che vegnan vendids a la fiera da Chaindon a Reconvilier, pli baud la fiera agricula la pli gronda da l'Europa. Ultra da quai han ils baptists ch'èn fugids da l'Emmental e da l'Argovia Sura purtà novaziuns: Els han construì ils emprims skis ed han tratg ils chavals da las Francas Muntognas, els vivevan la bilinguitad ed han fundà atgnas scolas bilinguas. La regiun da Schwarzenburg è caracterisada tras sia vischinanza cun Friburg. Isanzas enconuschentas da questa regiun èn la zavrada da Riffenmatt, la cursa da chavals a Schwarzenburg ed en spezial er la chanzun da Guggisberg, ubain l'isanza da l'asen da l'onn vegl («Altjahresel») a Schwarzenburg. Er il Saanenland ha numerusas tradiziuns culturalas cuminaivlas sur ils cunfins linguistics or cun il Pays-d'Enhaut en il Vad: Ils tagls da siluetta tradiziunals èn francads en questa regiun. L'isanza da tschentar si ina planta da matg è enconuschenta tant en il district da Bucheggberg sco er en il chantun vischin da Soloturn; las vischnancas da l'Argovia Sura han numerusas tradiziuns cuminaivlas cun ils vitgs vischins en ils chantuns Lucerna ed Argovia, sco per exempel il «Wassermätten» u la mazzaculla («Hornussen»). Er en las citads èn sa mantegnidas tradiziuns impurtantas: l'isanza da sajettar («Ausschiesset») e dal «Fulehung» a Thun, la fiera da tschagulas a Berna u la festa da giuvenils «Solätte» a Burgdorf, dapi intgin temp vegnan er considerads ils tschaivers da Bienna, da Berna e da Langenthal sco tradiziuns vivas.
  Le secret - Traditions ...  
Les rares tentatives d’en tirer profit suscitent ainsi de vives indignations. Très vivant dans le Jura, le secret se pratique cependant dans de nombreux cantons suisses, en particulier dans les régions catholiques que sont Fribourg, le Valais, Appenzell et la Suisse centrale.
Unter Gesundbeten wird die Gabe verstanden, durch Beten zu heilen. Dabei handelt es sich um eine sehr alte Praxis, die auf die christliche Antike oder sogar noch weiter zurückgeht. Mit Hilfe von Heilsprüchen und Segensformeln ermöglicht das Gesundbeten das Heilen oder Lindern einer Vielzahl von Krankheiten und Wunden wie Verbrennungen, Aphthen, Warzen, Angina und Kopfschmerzen sowie von gewissen psychischen Störungen. Diese Art der Behandlung – die über Dritte erfolgen und auch bei Tieren angewendet werden kann – weist vor allem die Besonderheit auf, dass keine Manipulationen am Patienten und nicht einmal ein direkter Kontakt mit der behandelten Person erforderlich sind. In den Schweizer Heimen und Spitälern liegen zahlreiche Listen mit den Telefonnummern von Heilern auf, geordnet nach den Leiden, die sie behandeln können. Die Heilsprüche werden auf Vertrauensbasis von Mensch zu Mensch weitergegeben, in den meisten Fällen an einen Vertreter der nächsten Generation. Beim Gesundbeten handelt es sich in erster Linie um einen Akt der Barmherzigkeit und Frömmigkeit, der unentgeltlich erbracht werden muss. Die seltenen Versuche, daraus Profit zu ziehen, lösen denn auch immer grosse Empörung aus. Im Jura ist das Gesundbeten eine sehr lebendige Tradition, doch es wird auch in anderen Schweizer Kantonen praktiziert, insbesondere in katholischen Regionen wie den Kantonen Freiburg, Wallis und Appenzell und der Zentralschweiz. In der Westschweiz und in der italienischen Schweiz ist es mehr verbreitet als in der Deutschschweiz. Ohne Verband oder Dachorganisation bildet das Gesundbeten eine Welt für sich, in der es keine Werbung, kein Gewinnstreben und keine Jagd nach Ruhm und Ehre gibt. Ein Mysterium, dessen Kraft nicht mit Worten erklärt werden kann und über das rationale Denken der heutigen Zeit hinausgeht…
Dono di guarire attraverso la preghiera, il segreto è una pratica ancestrale risalente all'Antichità cristiana o addirittura ad epoche precedenti. Grazie a formule particolari, permette di guarire o di alleviare tutta una serie di malanni e acciacchi, come le scottature, le afte, le verruche, l'angina e il mal di testa, ma anche determinati disturbi psichici. Questo intervento, che può avvenire per intercessione o essere esercitato sugli animali, ha la particolarità essenziale di non richiedere manipolazioni né tantomeno il contatto diretto con la persona da curare. Nei ricoveri e negli ospedali svizzeri circolano numerose liste telefoniche di guaritori ripartiti per i mali che sanno curare. Trasmesso o confidato da un guaritore all'altro, sovente alle giovani generazioni, è prima di tutto un atto di carità e di devozione che viene prestato gratuitamente. I rari tentativi di trarne profitto hanno suscitato viva indignazione. Molto diffuso nel Giura, il segreto è praticato in numerosi Cantoni svizzeri, in particolare nelle regioni cattoliche di Friburgo, Vallese, Appenzello e nella Svizzera centrale. Tende ad essere più presente nella Svizzera francese e italiana che nella regione germanofona. Senza corporazione né organizzazione di categoria, costituisce un mondo a parte ed esclude qualsiasi pubblicità, redditività e gloria. Un mistero il cui potere si esercita al di là delle parole e della razionalità intrinseche della modernità.
Guarir cun urar signifitga il dun da guarir in uman cun urar davent sia malsogna. En quest connex sa tracti d'ina pratica fitg veglia che va enavos sin l'antica cristiana u forsa anc pli lunsch. Cun agid da versets curativs e da furmlas da benedicziun pussibilitescha il guarir cun urar da curar u da mitigiar in grond dumber da malsognas e da plajas sco arsas, aftas, variclas, anghina e mal il chau sco er tscherts disturbis psichics. La particularitad da quest gener da tractament – che po vegnir fatg sur terzas persunas e che po er vegnir applitgà per animals – è oravant tut quella ch'i n'è betg necessari da far manipulaziuns vi dal pazient e ch'i na dovra er betg in contact direct cun la persuna tractada. En las chasas da tgira ed en ils ospitals svizzers datti numerusas glistas cun numers da telefon da guaridras e da guariders, ordinads tenor las malsognas che pon vegnir tractadas. Ils versets curativs vegnan tradids a bucca sco confidenza persunala, en la gronda part dals cas ad ina persuna da la proxima generaziun. Il guarir cun urar è en emprima lingia in act da cumpassiun e da pietusadad che sto vegnir exequì gratuitamain. Las raras emprovas da profitar da quest dun chaschunan perquai adina ina gronda indignaziun. En il Giura è il guarir cun urar ina tradiziun fitg viva; questa pratica datti dentant er en auters chantuns da la Svizra, surtut en regiuns catolicas sco ils chantuns Friburg, Vallais ed Appenzell e la Svizra centrala. En Svizra franzosa e taliana è questa tradiziun derasada pli fitg ch'en Svizra tudestga. Senza federaziun u organisaziun da tetg è il guarir cun urar in agen univers senza reclama, senza pensar economic e senza tschertga da gloria e d’onur. In misteri cun ina forza che na po betg vegnir exprimida cun pleds e che surpassa il pensar raziunal da noss temp...
  L'élevage du cheval des...  
L'élevage chevalin dans cette région plonge ses racines loin dans le passé, et dès le XVIIe siècle, la cour du Prince-Evêque de Bâle vante la beauté et la force sans égal des chevaux jurassiens, dont le Franches-Montagnes sera issu à la suite de plusieurs croisements.
Edel, fügsam, geschmeidig, robust: Dies sind nur einige der Qualitäten der letzten Schweizer Pferderasse, die man üblicherweise als «Freiberger» bezeichnet. Die Pferdzucht hat im Jura eine lange Tradition. Bereits im 17. Jahrhundert lobt der Hof des Fürstbischofs von Basel die Schönheit und unvergleichliche Kraft der jurassischen Pferde, von denen die späteren Freiberger nach mehreren Kreuzungen abstammen. Ab dem 19. Jahrhundert werden die verschiedenen jurassischen Rassen «Jurapferde» oder « Freiberger Pferde» genannt. Es handelt sich um eher leichte Zugpferde für die Landwirtschaft und die Armee, sie sind mittelgross, haben einen soliden Knochenbau und einen hervorragenden Charakter. Seit Ende des 19. Jahrhunderts wird ihre Zucht namentlich auf Betreiben der Eidgenossenschaft organisiert. Die Züchter bilden Zuchtgenossenschaften. In dieser Zeit dient der Zuchthengst Vaillant der jurassischen Stutenzucht und wird zum Urvater der heutigen Rasse. Eine Strasse in Saignelégier ist übrigens nach ihm benannt, was für ein Pferd eine eher seltene Ehre ist! Die Zucht entwickelt sich im 20. Jahrhundert weiter und wird durch Veranstaltungen und Institutionen unterstützt, von denen die symbolträchtigste und bedeutendste der nationale Pferdemarkt
Nobel, obedient, agil, robust: Quai èn mo in pèr da las qualitads da l'ultima razza da chavals svizra, ch'ins numna «freiberger» u «chaval da las Francas Muntognas». L’allevament da chavals ha ina lunga tradiziun en il Giura. Gia en il 17avel tschientaner ludava la curt dal prinzi-uvestg da Basilea la bellezza e la forza incumparegliabla dals chavals giurassians, dals quals derivan pli tard – suenter pliras cruschadas – ils «freiberger». A partir dal 19avel tschientaner vegnan ils chavals da las differentas razzas giurassianas numnads «chavals dal Giura» u «chavals da las Francas Muntognas». I sa tracta da chavals plitgunsch levs che servan per trair chargias ed èn adattads per l'agricultura e per l'armada. Els èn d'ina grondezza mesauna, han in skelet solid ed in caracter excellent. Dapi la fin dal 19avel tschientaner vegn lur allevament organisà oravant tut per la Confederaziun. Ils allevaturs èn organisads en societads. Quella giada vegnivan las puliedras giurassianas allevadas surtut en il stallun Vaillant ch’è daventà uschia l’origin da la razza odierna. Ina via a Saignelégier porta dal rest ses num, quai ch'è plitgunsch in'onur rara per in chaval! L’allevament s’è sviluppà vinavant durant il 20avel tschientaner cul sustegn d'occurrenzas e d'instituziuns, da las qualas il martgà naziunal da chavals, il
  La Saint-Martin en Ajoi...  
Dans le Jura et surtout en Ajoie, la Saint-Martin se fête aux alentours du 11 novembre. Un jour dédié à ce célèbre saint d’origine d'Europe centrale, évêque de Tours, qui partagea notamment son manteau avec un indigent.
Im Jura und insbesondere in der Region Ajoie wird das Sankt-Martinsfest um den 11. November gefeiert. Dieser Tag ist dem berühmten Heiligen ungarischer Herkunft und Bischof von Tours gewidmet, der seinen Mantel mit einem Armen teilte. In früheren Zeiten wurde dieses Fest zum Abschluss des bäuerlichen Jahres gefeiert, und es war auch ein wichtiger Termin für die Bezahlung des Pachtzinses. Heutzutage wird am Sankt-Martinsfest teilweise mehr dem «Schweinefett» als irgendeinem Heiligen gehuldigt. Die mit dem Fest verbundene «Metzgete», für die ein Schwein geschlachtet wird, ist ein eindrucksvolles Schauspiel, das alljährlich die Aufmerksamkeit der Medien auf sich zieht. Die umfangreiche Palette von Frischfleischspezialitäten wird im Rahmen eines Schlemmermenüs mit Dutzenden von Fleischplatten verspeist. Hausgemachtes Sulz aus Schweinefüssen, -ohren, -kopf, -rüssel und -schwanz; Siedfleisch; Blutwurst, Bauchspeck und Hirn; «Cotines»; Würste, Adrios, Sauerkraut mit Schweineschmalz und Rauchfleisch… Vom Schwein ist alles so gut, dass ein solches Menü mit einem Braten gekrönt wird, zusammen mit Rösti, Salaten oder Kartoffelstock. Ganz zu schweigen von den verschiedenen Desserts! Damit alles gut verdaut wird, empfiehlt sich ein guter Wein sowie der berühmte «Coup du milieu» aus starkem Alkohol, idealerweise aus dem Pflaumenschnaps Damassine. Da das Sankt-Martinsfest immer populärer wird, stehen heutzutage insbesondere an den Martinimärkten zahlreiche lokale Unterhaltungsangebote zur Verfügung. In der Ajoie ist der «Lundi de St-Martin» (der Montag, der auf den Festsonntag folgt) ein Feiertag. Am darauffolgenden Sonntag können die Festlichkeiten anlässlich des «Revirat» weitergehen.
En il Giura ed en spezial en la regiun da l'Ajoie vegn la festa da Son Martin celebrada enturn ils 11 da november. Quest di è deditgà al renumà sontg d'origin ungarais ed uvestg da Tours che ha partì ses mantè cun in pover. Pli baud vegniva questa festa celebrada a la fin da l'onn agricul, ed igl era er in termin impurtant per pajar il tschains da fittanza. Ozendi vegni per part fatg omagi a chaschun da la festa da Son Martin pli fitg a la «sunscha» ch’als sontgs. La meztga («Metzgete») tradiziunala per la festa ed en la quala vegn mazzà in portg è in spectacul impressiunant che attira mintg‘onn l'attenziun dal public e da las medias. La paletta voluminusa da spezialitads da charn frestga vegn mangiada en il rom d'in menu gurmant cun plirs tozzels da plattas charn. Sin quellas chattan ins schelatina artisanala, fatga or da pes, d'ureglias, dal chau, dal gnif e da la cua da portg, lura charn da coier, liongias da sang, panzetta e tscharvè, «cotines», liongias, adrios, giabus asch cun sunscha e charn fimentada... Tut las parts dal portg èn uschè bunas ch'il menu vegn curunà cun in brassà servì cun rösti, salatas u buglia da tartuffels. E betg d'emblidar ils differents desserts! Per che tut quai possia vegnir digerì bain, èsi recumandà da baiver in bun vin ed il renumà «coup du milieu» cun bler alcohol, en il cas ideal fatg dal vinars da palogas, il «Damassine». Cunquai che la festa da Son Martin daventa adina pli populara, datti ozendi surtut a las fieras da Son Martin bleras purschidas da divertiment. En l'Ajoie è il glindesdi da Son Martin («Lundi de St-Martin», il glindesdi suenter la dumengia da festa) in firà. La dumengia suandanta pon cuntinuar las festivitads a chaschun dal «revirat».
  La saison d’alpage en G...  
Parallèlement à son essaimage dans les Préalpes, le Jura ou la Savoie, cette pratique a en effet donné naissance à différents savoirs et savoir-faire, liés tant à des chants – le fameux Ranz des vaches – qu’à l’entretien des bâtiments d’alpage (boissellerie, tavillon, etc.), sans oublier les pratiques calendaires telles que l’inalpe, la désalpe et la mi-été, où l’on élit la plus belle vache du troupeau.
In Switzerland, summer sometimes lasts from May to October – not for tourists, but for the herds taken up to alpine pastures. This seasonal tradition has existed since the Middle Ages in La Gruyère and is accompanied by the making of cheese – mainly Gruyère d’alpage and Vacherin fribourgeois. Overseen by a chief herder, this chalet life requires an intimate knowledge of the mountains and herds. As it spread throughout the alpine foothills and the Jura and Savoy regions, the practice gave rise to various arts and crafts, from song – the famous "Ranz des vaches" – to the maintenance of mountain buildings (wooden tiles, fixtures and the like), not forgetting the annual customs of "inalpe" (driving cows up to mountain pastures), "désalpe" (driving them back down) and "mi-été" (electing the best-looking cow in the herd). These were given a further boost by the export success of Gruyère cheese, which entered the Académie française dictionary in 1762 – although the people of La Gruyère themselves continue to call it “cheese”, plain and simple, to this day! Alpine cheesemaking came under considerable pressure due to the growing number of lowland producers in the 19th century, the First World War and the vagaries of agricultural policy. However, the continued production of Gruyère d’alpage AOC with wood fires in around 30 chalets keeps these traditions alive in a thriving community based on land that is still worked to create a product with a global reputation.
In Svizzera l’estate dura talvolta da maggio a ottobre, non per i turisti, ma per le mandrie condotte sugli alpeggi. Nel distretto della «Gruyère» questa estivazione esiste già dal Medioevo ed è tradizionalmente accompagnata dalla fabbricazione di formaggi, tra cui vanno citati anzitutto il gruviera d’alpeggio e il «Vacherin fribourgeois». Sotto la guida del cosiddetto «maître armailli», la vita sull’alpeggio presuppone una conoscenza intima della montagna e del bestiame. Parallelamente alla diffusione nella zona delle Prealpi, del Giura e della Savoia, da questa pratica sono scaturiti diversi saperi e manualità, legati sia ai canti (il famoso canto dei vaccai) sia alla manutenzione degli chalet sugli alpeggi (fabbricazione di oggetti in legno, tipici tetti in legno detti «tavillon»), senza dimenticare le tradizioni legate al calendario, come la salita e la discesa dall’alpeggio nonché la «mi-été», la festa in cui viene eletta la più bella mucca della mandria. Questi usi sono rafforzati dal successo delle esportazioni del gruviera, che nel 1762 è addirittura entrato nel dizionario dell’«Académie française», mentre nel distretto della «Gruyère» continua a essere considerato un semplice formaggio. Lo sviluppo delle latterie nelle valli nel corso dell’Ottocento, la prima guerra mondiale e i rischi della politica agricola hanno esposto il mestiere a forti pressioni. Ma l’attuale fabbricazione di gruviera d’alpeggio DOP, prodotto al fuoco a legna in una trentina di chalet, radica ancora oggi queste tradizioni in una realtà sociale vivace, in un ambiente trasformato dall’uomo e in un prodotto rinomato in tutto il mondo.
En Svizra dura la stad mintgatant dal matg fin a l'october – betg per ils turists, mabain per la muaglia che vegn messa ad alp. En la regiun da la Gruyère exista l'alpegiada gia dapi il temp medieval. Tradiziunalmain è ella colliada cun la producziun da chaschiel, surtut da las sorts «Gruyère d’alpage» e «Vacherin fribourgeois». La vita en la tegia d'alp stat sut la tgira dal signun e pretenda enconuschientschas profundas da las muntognas e da la muaglia. En las Prealps, en il Giura u en la Savoia furma la tradiziun da l'economia d'alp la basa per differentas abilitads e cumpetenzas che s'expriman er en chanzuns (per exempel en la famusa Lioba / «Ranz des vaches») ed en il mantegniment da las tegias d'alp (entagls, tagliar schlondas e.u.v.). Vitiers vegnan – tut tenor la stagiun – las tradiziuns sco la chargiada e la stgargiada d'alp u il solstizi, nua ch'i vegn encurunada la pli bella vatga da la scossa. La buna vendita dal Gruyère a l'exteriur ha dà in schlantsch supplementar a questas tradiziuns. L'onn 1762 è il pled «Gruyère» schizunt vegnì integrà en il vocabulari da l'Académie française – entant ch'il Gruyère vegn anc adina numnà simplamain «chaschiel» en la regiun da la Gruyère! Pervi dal svilup da las chascharias giu la Bassa a partir dal 19avel tschientaner, pervi da l'Emprima guerra mundiala e pervi da la politica agrara malsegira era l'economia d'alp adina puspè exponida a grond squitsch. Perquai ch'il famus «Gruyère d’alpage AOC» vegn anc oz producì sin il fieu da laina en var 30 tegias d'alp po la tradiziun dentant vegnir cuntinuada. Uschia è ella francada en ina realitad sociala plain vita, colliada stretgamain cun la culissa d'ina cuntrada impressiunanta e cun in product da renum mundial.