xvie siècle – Basque Translation – Keybot Dictionary

Spacer TTN Translation Network TTN TTN Login Deutsch Français Spacer Help
Source Languages Target Languages
Keybot 23 Results  bertan.gipuzkoakultura.net
  Bertan 19 - Céramique p...  
38. Tessons de poteries provenant de fouilles sous-marines dans la baie de Saint-Sébastien, probablement réalisées à Muel, Aragon. XVIe siècle.© Jose López
38. Donostiako badiatik ateratako ontzi puskak, Aragoiko Muel herrian egindakoak ziurrenik. XVI. mendea.© Jose López
  Bertan 21 - Les portail...  
La tradition voulait que l'annonce ou la proclamation des bans fût effectuée par le prêtre au cours de la messe et l'on placardait un avis sur la porte. Au cours de la première moitié du XVIe siècle, la cérémonie au Pays Basque se déroulait suivant le manuel tolédan et non selon le rituel romain.
Usadioz, ezkontzaren iragarpena edo ezkon deiak apaizak egiten zituen mezatan, eta gero atean ipintzen zuen iragarkia. XVI. mendearen lehen erdian, ezkontzaren zeremonia, Euskal Herrian, Toledoko Jarraibideen arabera egiten zen, ez Erritu Erromatarraren arabera: bien arteko aldea zen lehenengoan erresen bedeinkapena egiten zela. Herri ugaritan, ezkontzan elkarri baiezkoa emateko ekitaldia eta eraztunen nahiz erresen bedeinkapena eliz atarian -ante foras ecclesiae- egin izan zen urte askotan, aspaldiko errituak agintzen zuen bezala. Hala egiten zuten Zerainen, non elizako atearen aurrean bi belaunaulki jartzen ziren ezkongaientzat -etxe bakoitzeko bana-, eta beste bi albo banatan, aita-amabitxientzat. Zeremonia hori egiten zen bitartean gonbidatuek eliz barruan itxaroten zuten. Ondoren, apaizak, ezkonberriei eskuineko eskutik heldu, eta tenpluan sartzen zituen salmo bat errezitatuz; gero, aldarearen oinetan, bedeinkazioa ematen zien, eta erritua bukatzeko, belo-meza egiten zen, ezkonberriak aurpegia beloz estalita zeudela. Elizatik irtetean ataria ezkonberrien harrera leku bihurtzen zen, eta dantzariek eta gorulariek pasabidea egiten zieten, gora zituztela ezpatak, makilak, arkuak edo zapiak. Horregatik gordetzen da gaur egun ere ezkondu ondoren eliz aurrean ezkonberriei euskal dantzak eskaintzeko ohitura hori, gazte taldeek aurreskua dantzatzen dutelarik.
  Bertan 16 - L'industrie...  
Bien que son activité soit documentée dans les archives du XVIe siècle, le complexe que nous pouvons visiter aujourd'hui date de 1754 quand son propriétaire, Joaquín de Lardizabal, chargea Francisco de Ibero de dresser de nouveaux plans.
Aiako Agorregiko burdinola eta erroten instalazioak aipamen berezia merezi du. Honetan, Foru Aldundiak egindako berreraikuntza lanak aukera ematen digu injinerutza hidraulikoak gure herrialdeko industria tradizionalaren zerbitzuan jarritako alerik bikainenetako bat ikusteko. Burdinola honen jarduera XVI. mendean dagoeneko dokumentatuta egon arren, gaur egun bisita dezakegun instalazioa 1754koa da, orduko jabea zen Joakin Lardizabalek Frantzisko Iberori plano berriak egiteko agindu zionekoa alegia. Injineru gipuzkoar honek irtenbide burutsua diseinatu zuen, ur-baliabideei ahalik eta probetxurik handiena ateratzeko, inguruko erreketan bost ur-hartune prestatuz burdinolaren naza guztiak hornitzeko. Agorregiren silueta mailadunak -bata bestearen gainean jarritako bi antepara ditu-, aprobetxamenduaren ildo nagusiak adierazten dizkigu: lehen ur-biltegiak hauspoetako gurpilari eragiten zion, eta ura bigarren biltegian biltzen zen atzera, gabia mugitu eta honi erantsirik eraiki zuten errotari berari ere eragiteko. Gainera, honetatik behera bigarren errota egin zuten, eta burdingintzako eta errotako lanetan soberan geratutako ur guztia berriro bilduz, lanean jartzen zuten azken errotan, errekara itzuli aurretik.
  Bertan 21 - Les portail...  
Les portails des édifices du XVIe siècle ne sont pas ce qu'il y a de plus significatif de la Renaissance du Gipuzkoa. Les exemplaires en sont peu nombreux dans la mesure où les efforts furent dirigés, comme on l'a expliqué, à lever les églises que nous pouvons contempler aujourd'hui.
XVI. mendeko elizetako ataurreak ez dira gipuzkoar berpizkundearen gauzarik nabarmenena; ale bakan batzuk besterik ez daude, izan ere, orduan egindako ahaleginak, lehenago azaldu dugun bezala, gaur egun ikus ditzakegun tenplu ikaragarriak altxatzera zuzendu baitziren. Horietako bi tradizio gotikoko eraikinetan txertatu ziren: Oñatiko Bidaurretako monasteriokoa, zalantzati gotikoaren eta berpizkundearen artean bere arku eta nitxoetan; eta Hondarribiko parrokiakoa, 1566koa, gustu zeharo berpizkundetarra daukana, arku kasetoidun baten pean aterpetua, eta integrazio miresgarria agertzen duena bere bi ateen arteko loturan, hango moldura fin eta etengabeengatik. XVI. mendearen lehen erdialdean eraiki edo eraldatutako elizen barruan Eibarko elizaren iparraldeko ataurrea daukagu, 1547. urtea daukana, orduan eraiki baitzen, eta aipagarria da bere harlandu plateresko luxuzkoagatik. Dotorea da Aizarnako elizakoa, arkibolta lodien peko bi sarreratan banatua, berebiziko harmonia agertzen baitu; bere zabaltasunagatik eta eraiketa saiatuagatik nabarmentzen da landa inguruko elizen artetik.
  Bertan 16 - L'industrie...  
Celles-ci, dans des zones de marge (Zerain, Zegama) ou pour certaines élaborations (acier de Mondragón), continuèrent d'employer de manière résiduelle la "fuerça de braços". Il semblerait que l'abandon des agorrolak fût progressif et la conquête des berges des rivières un processus lent, dont l'aboutissement allait être atteint vers le XVIe siècle.
Leku horietatik abiatuta, aplikazio hidraulikoa lurraldeko beste haran batzuetara hedatuko zen nonbait, pitinka-pitinka baztertuz sistema zaharra, nahiz eta, Garibaik dioen bezala, inguru batzuk ez ziren prozesu honetarako erabat irekiak izan, eta bazter batzuetan (Zerain, Zegaman) edo prozesu batzuetan (Arrasateko altzairuarenean), "fuerça de braços" hura erabiltzen segitu zuten. Agorrolak baztertzeko prozesua progresiboa izango zen, eta ibai ertzetara jotzeko prozesua motela eta pixkanaka burutua, XVI. mende inguruan lortuz maila gorena. Izan ere, instalazioaren baldintza berriek eta esperientzia eta ezaguera tekniko berrien aplikazioak eraikin konplexu eta garestiak eskatzen zituzten, ez beti partikularrek aurrera ateratzeko modukoak. Halatan, badirudi instalazio horiek lotuta daudela oinetxeetako titularren interesei, merkataritzan aberastutako jendeei, edota udal kontzejuei; hau da, eraikuntza lanaren hasierako gastua ordaintzeko lain baliabide bazuten gizarte-taldeei.
  Bertan 21 - Les portail...  
La première raison tient à l'emploi de matériaux inappropriés. La seconde, c'est que d'un point de vue quantitatif, la plus grande richesse de construction commence avec les réussites du XVIe siècle. C'est en ce siècle de la Renaissance que sont mis en chantier un grand nombre de monuments religieux ainsi que leurs portails.
Eliz ataurreak nola prestatu eta garatu ziren ulertuko badugu, eliz arkitekturak Gipuzkoan izan duen egoeraren alderdi batzuk ezagutu beharrean gaude. Egindako lanei gainbegiratu bat emanda ikus dezakegu Erdi Aroko eraikinak urriak direla, denborak eragindako suntsipenari amore eman baitiote, material desegokiak erabili zirelako. Bestalde, kopuru aldetik begiratuta, eraikuntza aberastasunik handiena XVI. mendeko lorpenekin hasten da. Berpizkunde aroko mende horretan bertan hasi zen eraikitzen tamaina ikaragarriko eliza piloa, ataurreak barne. Gertaera artistiko horren jatorria biztanleen bizimodu aldaketan datza, izan ere, Erdi Aroan baserrietan barreiatuta bizi baitziren, mendian eliza txikiak zeuzkatela.
  Bertan 18 - Fotificatio...  
A ce titre et dans le but de collaborer à sa défense, la rive occidentale fut dotée dans la première moitié du XVIe siècle d'une tour au plan pratiquement circulaire dans laquelle résida jusqu'en 1805 un regidor-torreno (régisseur chargé de percevoir les droits portuaires) ayant juridiction sur le chenal d'entrée et la baie.
Donostiak behin baino gehiagotan defendatu zuen Pasaiako portuaren gaineko jurisdikzioa, portu estrategikoaren inguruan sortutako hiribildu berriek aldian-aldian galdatzen zituzten eskubideen aurrean. Hau zela eta, are defentsa lanetan laguntzearren, mendebaldeko itsasertzean dorre bat altxatu zuten XVI. mendearen lehen erdialdean; dorrearen oinplanoa zirkular samarra zen, eta bertan izan zen, 1805 arte, dorreko erregidorea, jurisdikzioa zuena sarrerako kanalaren eta senaiaren gainean. Dorreari erantsirik plataforma bat egokitu zuten, hainbat artilleria-pieza kokatu ahal izatearren, dorrean bertan jartzea posible zen artilleriako ekipamendu apala osatzeko. 1835ean eraikinean sute bat izan zen, eta betiko desagertu zitzaigun 1867an.
  Bertan 19 - Céramique p...  
Le tour utilisé tant à Eskoriatza qu'à Zegama était similaire à celui des autres ateliers de poterie du Pays basque. Sous la forme dans laquelle ils sont arrivés jusqu'à nous, il semble qu'ils aient fait leur apparition au XVIe siècle, en Italie selon certains chercheurs, dans la Péninsule ibérique, pour d'autres.
30ko hamarraldia arte gutxi gorabehera zurezkoak ziren erabat, ardatzaren beheko punta eta goiko aldea, burua sartzen zen zatia, izan ezik. Kasu batzuetan (Uribarri Ganboa, Marañon), ardatzaren punta gisa ezpela erabiltzen zuten, ez zelako hain erraz gastatzen. Punta horrek xafla metaliko batean, puntu baten gainean, biratzen zuen, zurezko ziri batean edo harrian sartuta zegoelarik xafla metaliko hori. Baina entzun dugu xaflaren ordez kobrezko txanpon bat ere erabiltzen zutela, eta txikiteoan erabiltzen zen beirazko edalontzi lodi haren oina ere.
  Bertan 16 - L'industrie...  
Toutefois, la fabrication des armes à feu, à partir des premières décennies du XVIe siècle, est ce qui marquera la forte personnalité des marches orientales du territoire. L'apparition de l'arquebuse donna l'impulsion définitive à leur développement et en particulier leur présence, dont on retrouve invariablement la trace sur les communes d'Ermua, Eibar, Elgoibar, Soraluze et Bergara.
Alabaina, XVI. mendearen lehen hamarraldietatik aurrera suzko armagintza izango da lurraldearen ekialdeko zatiari nortasun sendoa emango diona. Arkabuza agertu zelarik, industria horren garapenak bultzada handia hartu zuen, bide batez ekarriz langintza hori modu erregularrean finkatzea Ermua, Eibar, Elgoibar, Soraluze eta Bergaran. 1573an armagintzaren finkapena heldu zen, Errege Fabrikak sortzean alegia, eta horien eskariaren indarraz antolamendu horretan sartutakoak beste herri batzuetara ere heldu ziren.
  Bertan 18 - Fotificatio...  
135. Bombarde en bronze d'origine allemande (XVIe siècle). Les premières pièces d'artillerie furent en fer forgé (XIV-XVIe). La bombarde (ou lombarde) en étant la pièce la plus caractéristique. Elles se distinguent par leurs deux parties constitutives:
135. Brontzezko bonbarda, jatorri alemaniarrekoa (XVI. mendea). Lehenbiziko artilleriako piezak burdina forjatuzkoak izan ziren (XIV.-XVI. mendeak), eta pieza nagusia bonbarda (edo lonbarda) izan zen. Hauek bi zati dituzte:
  Bertan 18 - Fotificatio...  
Dans la première partie du XVIe siècle, une nouvelle muraille fut construite face à l'ancienne enceinte médiévale de Saint-Sébastien, fournissant dans l'espace compris entre l'une et l'autre une petite extension de la trame urbaine qui dans les années ultérieures allait être à l'origine de la "Plaza vieja" non loin de l'entrée principale de la localité: la Port de terre.
XVI. mendearen lehen erdialdean harresi berri bat altxatu zuten Donostiako Erdi Aroko hesi zaharraren parean; hauen bien arteko espazioak, hurrengo urteetan, aukera emango zuen hiri-bilbeak halako hazkunde txiki bat izan zezan, "Plaza zaharra" sortu baitzuten, hiriko sarbide nagusia zen Lehorreko Atearen inguruan.
  Bertan 21 - Les portail...  
Dans d'autres cas, comme à Hernani, la vieille église fut laissé à l'abandon lorsqu'il fut décidé d'en construire une autre sur la place, près de la mairie et son portail roman-gothique fut utilisé au XVIe siècle pour le couvent de San Agustín.
Beste kasu batzuetan -Hernanin, adibidez- eliza zaharra bertan behera utzi, eta beste bat eraiki zuten plazan, udaletxe ondoan, eta eliza zaharreko ataurre erromaniko-gotikoa aprobetxatu zuten, XVI. mendean, San Agustin komenturako.
  Bertan 19 - Céramique p...  
La pipe a été utilisée dès l'antiquité, même si sa relation avec le tabac en Europe ne remonte qu'au XVIe siècle. Avec l'habitude de fumer, on vit se propager aussi la fabrication des pipes en argile.
Erretzeko pipa antzina-antzinatik erabili da, nahiz eta Europan tabakoarekin erlazionatuta ez egon XVI. mendera arte. Erretzeko ohitura etorri zenean, horrekin batera buztinezko pipak egiten ere hasi ziren. Jasota dago 1575. urtetik aurrera lantegi bat jarri zutela pipak egiteko Ingalaterrako Broseley herrian.
  Bertan 18 - Fotificatio...  
Remontant à cette époque de transition (XVIe siècle) entre la fortification médiévale et la fortification moderne il existe (ou exista) au Gipuzkoa quelques exemples aux caractéristiques fort différentes: Gazteluzar à Irun, le château de Sainte-Élisabeth et la Tour à Pasaia, les châteaux de Charles Quint et de San Telmo à Fontarabie et le château de la Sainte-Croix de la Motte à Saint-Sébastien.
Suzko armak arian-arian hedatu zirelarik, XIV. eta XV. mendeetan zehar Erdi Aroko gotorlekuek eraginkortasuna galdu zuten neurri handi batean. Artilleria agertzean, inguruak gotortzeko arteak irtenbideren bat bilatu behar zuen, eta topatu zuen lehena murruen lodiera handiagotzea izan zen. Erdi Aroko gotorlekuaren eta gotorleku modernoaren arteko trantsizio garai honetakoak (XVI. mendekoak alegia) ditugu (edo genituen) Gipuzkoan hainbat ale, elkarren oso ezaugarri desberdinekoak inondik ere, hala nola Irungo Gazteluzar, Pasaiako Santa Isabel eta Dorrea, Hondarribian Karlos V.aren gaztelua eta San Telmo izenekoa, eta Donostiako Urgulleko gaztelua.
  Bertan 21 - Les portail...  
77. De la seconde moitié du XVIe siècle date la construction du portail de l'église d'Aizarna, à arc double en plein cintre. Image de la Vierge sur le meneau.© Jonathan Bernal
77. XVI. mendearen bigarren erdialdean eraiki zen Aizarnako elizaren ataurrea, puntu erdiko arku bikoitzekoa, mainelean Ama Birjinaren irudia duela. © Jonathan Bernal
  Bertan 18 - Fotificatio...  
Aux approches du golfe de Biscaye, le relief pyrénéen s'infléchit, ce qui pouvait être exploité par une hypothétique armée ennemie pour franchir la frontière franco-espagnole. Fortifiées pour cette raison à partir du XVIe siècle, Fontarabie et Saint-Sébastien se constituèrent en places fortes d'une certaine importance.
Pirinio inguruak, Bizkaiko Golkora hurbildu ahala, leundu egiten ditu bere malkarrak. Hala, balizko etsaien gudaroste batek inguru hau erabil lezake Espainia eta Frantzia arteko muga igarotzeko. Arrisku horrixe aurre egitearren gotortu zituzten Hondarribia eta Donostia XVI. mendeaz geroztik, garrantzi handi samarreko bi gotorleku antolatuz bertan.
  Bertan 16 - L'industrie...  
78. Porte de forge, XVIe siècle.
78. XVI. mendeko forjako atea.
  Bertan 16 - L'industrie...  
75. Platine-pistolet du XVIe siècle, Musée d'Armes d'Eibar.
75. XVI. mendeko pistola giltza, Eibarko Arma Museoa.
  Bertan 21 - Les portail...  
Autre aspect à prendre en compte, avec les réserves qui s'imposent, la profusion d'ouvres architecturales au XVIe siècle, consécutive au grand potentiel économique de l'époque provenant de la participation des Guipuzcoans dans les entreprises de colonisation de l'Amérique, ainsi que des fortunes qui virent certains ports s'enrichir du commerce de la laine en Flandres.
Kontuan hartu behar den beste alderdi bat, izan beharreko erreparoekin betiere, honako hau da: XVI. mendeko hedapen arkitektonikoa, Amerikaren kolonizatze enpresetan gipuzkoarrek parte hartzearen ondorioz iritsi zen ahalmen ekonomikoagatik gertatua, baita Flandesko artile salerosketatik zetozen dirutzengatik ere, haien ondorioz zenbait portu aberastu egin baitziren. Dena dela, garai hura ekonomiaren oparoalditzat jotzen bada ere, kasu askotan, halako langintzez arduratzeko baliabiderik ezak behartuta, eliza zaharrak harrobi gisa erabili behar izan zituzten gaur egun ikusten ditugunak eraiki ahal izateko, materialak berriro erabiliz, harria, zehazki. XVI. mendeko elizak, oro har, pentsatuta zeuden ikaragarrizko proiektuak izan zitezen, munta handikoak, alegia, eta biztanle kopuru txikiko herriek gauzatzen zailak, goian aipatutako bitartekoak eduki arren. Hargatik, proiektuek mendetan luzatzen zuten beren eraikuntza prozesua, eta azkenean eredu zaharkituak burutzen zituzten, edo, luzapen haren ondorioz, diseinua edo ideia aldarazten zuten. Tenpluak eraikitzeko lanei zatika, atalka, edo gorpuzka ekiten zieten, eta hori kalterako izaten zen, ez zituztelako gordetzen zatien artean gorde beharreko proportzioak, eta tenpluei zutik eutsiarazten zieten sostengarriek homogeneotasuna galtzen zutelako.
  Bertan 21 - Les portail...  
Autre aspect à prendre en compte, avec les réserves qui s'imposent, la profusion d'ouvres architecturales au XVIe siècle, consécutive au grand potentiel économique de l'époque provenant de la participation des Guipuzcoans dans les entreprises de colonisation de l'Amérique, ainsi que des fortunes qui virent certains ports s'enrichir du commerce de la laine en Flandres.
Kontuan hartu behar den beste alderdi bat, izan beharreko erreparoekin betiere, honako hau da: XVI. mendeko hedapen arkitektonikoa, Amerikaren kolonizatze enpresetan gipuzkoarrek parte hartzearen ondorioz iritsi zen ahalmen ekonomikoagatik gertatua, baita Flandesko artile salerosketatik zetozen dirutzengatik ere, haien ondorioz zenbait portu aberastu egin baitziren. Dena dela, garai hura ekonomiaren oparoalditzat jotzen bada ere, kasu askotan, halako langintzez arduratzeko baliabiderik ezak behartuta, eliza zaharrak harrobi gisa erabili behar izan zituzten gaur egun ikusten ditugunak eraiki ahal izateko, materialak berriro erabiliz, harria, zehazki. XVI. mendeko elizak, oro har, pentsatuta zeuden ikaragarrizko proiektuak izan zitezen, munta handikoak, alegia, eta biztanle kopuru txikiko herriek gauzatzen zailak, goian aipatutako bitartekoak eduki arren. Hargatik, proiektuek mendetan luzatzen zuten beren eraikuntza prozesua, eta azkenean eredu zaharkituak burutzen zituzten, edo, luzapen haren ondorioz, diseinua edo ideia aldarazten zuten. Tenpluak eraikitzeko lanei zatika, atalka, edo gorpuzka ekiten zieten, eta hori kalterako izaten zen, ez zituztelako gordetzen zatien artean gorde beharreko proportzioak, eta tenpluei zutik eutsiarazten zieten sostengarriek homogeneotasuna galtzen zutelako.