|
Luzaroan pentsatu izan da Oiasso hiria gaur Oiartzun den udalerrian egon zela, baina azken hogeita hamar urteetako aurkikuntzek uste hori zuzendu egin dute, eta gaur dagoeneko ez dago kokapen geografiko horri eusterik. Lehenbiziko datuak joan den mendeko hirurogeiko hamarraldian Higer lurmuturrean eta Junkaleko plazan aurkitutako datu bakan batzuk izan ziren, eta handik laster Ama Xantalen ermitan erromatar hilerria aurkitu zen. Handik urte batzuetara, laurogeiko hamarraldian, inguru hartan izandako erromatar meatzaritzaren adibide batzuk ezagutu ziren, eta laurogeita hamarrekoaren lehen urteetan portu aldea. Mendea bukatu baino lehen, azkenik, hiriaren aztarnak identifikatu ziren: termen eta etxeen hondarrak. Dakigunez, erromatar hiria gaur hirigunea den tokian zegoen, Udaletxearen eta Beraungo muturraren artean dagoen gaintxo batean, estuarioko urek ia osorik inguratzen zutela. Horretaz baliaturik eginak ziren portu bizkor hartako kaiak. Santiago eta Tadeo Murgia kaleetan dauden portuko aldeak industean jaso diren datuei esker jakin dugu kaiak egurrezkoak zirela, ur ertzean eta erliebeko aldapetara egokituta eginak. Itsasontziak kaietaraino sartzen ziren eta salgaiak kai ondoan zeuden biltegietara eramaten zituzten. Itsasontziei bidean hondatzen zitzaizkien produktuak kai inguruko uretara botatzen zituzten eta berdin hiriko hondakinak ere, eta, horrela, denborarekin hondakinak pilatuta, ontziak kaietara sartzeko bideak jalkinez bete ziren. Hiri asentamendua azaleraz 12 hektarea inguru zen, eta, ustez, antolaketa erregularra zuen, kale, etxadi, eraikin eta espazio publikoz osatua. Hilerria hiriaren mugetatik kanpo zegoen, irteera nagusietako batean. Hiriaren eragina zabaltzen zen, gutxienez, estuarioaren bi aldeetara, ibai ahoraino; garai hartako seinaleak hainbat tokitan aurkitu dira: Hondarribiko harresi barneko eremuan, Hendaian Ondarraitz hondartzatik gertu, San Martzial mendian, Jaizkibelen, eta San Telmo gazteluaren oinetan, Higerko arradan.
|